تقویم یکی از ابزارهای انسان برای سنجش و اندازهگیری زمان است که بر اساس حرکتهای آسمانی مانند گردش زمین، ماه و خورشید تنظیم میشود. تقویمهای مختلفی در طول تاریخ و در فرهنگهای متفاوت به وجود آمدهاند که هر یک از آنها دارای مبنا، مبدأ، ساختار و ویژگیهای خاص خود هستند. در این مقاله به معرفی سه نوع تقویم رایج در جهان یعنی تقویم شمسی، قمری و میلادی میپردازیم و به بررسی تاریخچه و اصول آنها میپردازیم.
تقویم شمسی یا خورشیدی یک نوع تقویم است که بر اساس گردش زمین به دور خورشید تنظیم میشود و طول سال را برابر با یک دور کامل زمین از خورشید در نظر میگیرد. این تقویم در برخی از کشورها مانند ایران و افغانستان به عنوان تقویم رسمی استفاده میشود و در برخی از کشورها مانند هند و چین به عنوان تقویم فرهنگی و مذهبی مورد توجه قرار میگیرد. تقویم شمسی دارای چندین نوع و نسخه است که مهمترین آنها عبارتند از:
این تقویم بر پایه تقویم جلالی است که در سال ۱۰۷۹ میلادی توسط گروهی از ریاضیدانان و اخترشناسان ایرانی به رهبری عمر خیام طراحی شد. این تقویم با اصلاح تقویم یزدگردی به وجود آمد و مبدأ آن هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه در سال ۶۲۲ میلادی است. این تقویم دارای ۱۲ ماه است که ۶ ماه اول ۳۱ روزه و ۵ ماه بعدی ۳۰ روزه و ماه آخر ۲۹ یا ۳۰ روزه است. نام ماهها از نام ایزدان زرتشتی گرفته شدهاند. سالهای کبیسه در این تقویم بر اساس یک قاعده ریاضی مشخص میشوند. این تقویم از سال ۱۳۰۴ در ایران و از سال ۱۳۲۷ در افغانستان به عنوان تقویم رسمی پذیرفته شدهاست.
این تقویم بر پایه تقویم هجری شمسی است با این تفاوت که مبدأ آن پیدایش پیامبر اسلام در سال ۵۷۱ میلادی است. این تقویم در سال ۱۳۶۷ توسط دکتر محمدرضا حکیمی ارائه شد و در سال ۱۳۷۰ توسط مجلس شورای اسلامی به عنوان تقویم رسمی ایران تصویب شد. اما این تقویم به دلیل عدم پذیرش عمومی و اعتراضات فرهنگی و مذهبی به زودی از میان رفت و تقویم هجری شمسی دوباره به عنوان تقویم رسمی ایران برگزیده شد.
این تقویم بر پایه تقویم هجری خورشیدی پیدایشی است با این تفاوت که مبدأ آن پیدایش پیامبر اسلام در سال ۵۷۰ میلادی است. این تقویم در سال ۱۳۹۰ توسط دکتر محمدرضا حکیمی ارائه شد و در سال ۱۳۹۱ توسط مجلس شورای اسلامی به عنوان تقویم رسمی ایران تصویب شد. اما این تقویم نیز به دلیل عدم پذیرش عمومی و اعتراضات فرهنگی و مذهبی به زودی از میان رفت و تقویم هجری شمسی دوباره به عنوان تقویم رسمی ایران برگزیده شد.