تقویم یک سیستم است که برای تنظیم و اندازهگیری زمان و تقسیم آن به واحدهایی مانند سال، ماه، هفته و روز استفاده میشود. تقویمها معمولاً بر اساس حرکات آسمانی خورشید، ماه، ستارگان و سیارات ساخته میشوند. تقویمها در فرهنگهای مختلف دارای تاریخچه، نامگذاری، ساختار و محاسبات متفاوتی هستند. برخی از انواع تقویمهای سنتی و مدرن در فرهنگهای مختلف عبارتند از:
تقویم میلادی
این تقویم بر اساس حرکات خورشید ساخته شده است و به عنوان تقویم بینالمللی و رسمی بسیاری از کشورها استفاده میشود. این تقویم ۱۲ ماه دارد که هر ماه ۲۸ تا ۳۱ روز دارد. سالهای این تقویم بر اساس تخمینی از تاریخ تولد عیسی مسیح شمارهگذاری میشوند. این تقویم از تقویم ژولین که توسط ژولیوس سزار در سال ۴۵ قبل از میلاد ایجاد شد، اصلاح شده است. اصلاحات این تقویم توسط پاپ گریگوری در سال ۱۵۸۲ میلادی انجام شد و به نام تقویم گریگورین شناخته میشود.
تقویم هجری قمری
این تقویم بر اساس حرکات ماه ساخته شده است و به عنوان تقویم رسمی برخی از کشورهای اسلامی و تقویم مذهبی مسلمانان استفاده میشود. این تقویم ۱۲ ماه دارد که هر ماه ۲۹ یا ۳۰ روز دارد. سالهای این تقویم بر اساس تاریخ هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه شمارهگذاری میشوند. این تقویم در سال ۶۳۲ میلادی توسط عمر بن الخطاب ابتداع شد. این تقویم یک سال کوتاهتر از سال خورشیدی دارد و به همین دلیل فصلها در آن به تدریج عقب میافتند.
تقویم هجری شمسی
این تقویم بر اساس حرکات خورشید ساخته شده است و به عنوان تقویم رسمی ایران و افغانستان استفاده میشود. این تقویم ۱۲ ماه دارد که هفت ماه اول ۳۱ روز و پنج ماه بعدی ۳۰ روز و ماه آخر در سالهای کبیسه ۳۰ روز و در سالهای عادی ۲۹ روز دارد. سالهای این تقویم بر اساس تاریخ هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه شمارهگذاری میشوند. این تقویم از تقویم جلالی که توسط عمر خیام در سال ۱۰۷۹ میلادی ایجاد شد، اصلاح شده است. این تقویم یکی از دقیقترین تقویمهای خورشیدی است و فصلها در آن ثابت هستند.
تقویم چینی
این تقویم بر اساس ترکیبی از حرکات خورشید و ماه ساخته شده است و به عنوان تقویم فرهنگی چین و برخی از کشورهای شرق آسیا استفاده میشود. این تقویم ۱۲ یا ۱۳ ماه دارد که هر ماه با ماه نو شروع میشود. سالهای این تقویم بر اساس دورههای ۶۰ ساله شمارهگذاری میشوند. این تقویم در سال ۱۰۴ قبل از میلاد توسط امپراتور وو تی از دودمان هان ابتداع شد. این تقویم دارای ویژگیهایی مانند حیوانات ۱۲گانه، عناصر پنجگانه و گرههای جیازی است.
اینها فقط برخی از انواع تقویمهای سنتی و مدرن در فرهنگهای مختلف هستند. برای مطالعه بیشتر در مورد تقویمهای دیگر میتوانید از لینکهای زیر استفاده کنید:
- [فهرست تقویمها – ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد]
- [تاریخشماری در جهان – ویکینور]
- [تاریخشماری در فرهنگهای مختلف – مجله اینترنتی برترینها]